Orta Çağ’ın en karanlık periyotlarından biri olan 13’üncü yüzyılda Bohemya’da işlediği kabahat yüzünden hakkında vefat cezası kararı verildi. Herman isimli keşiş, mesleğinin gerektirdiği üzere hareket etmeyip affedilmez bir cürüm işlediği için evvel devrin en ağır azap yollarından biriyle cezalandırıldı.
Ona verilen ceza Orta Çağ’da bir azap sistemi olarak kullanılan manastır duvarlarının gerisine geçip canlı diri duvarla kapatılmaktı. Çaresizce kendisine verilen cezanın hayata geçmesini gözleriyle takip eden keşiş son tuğla yerine konulmadan evvel tüm gücüyle yalvarmaya başladı ve yetkililerden merhamet diledi. Keşişin gözlerindeki pişmanlığı gören rahipler ise son tuğlanın yerine konulmasına mahzur oldu ve ona bir mutabakat teklİfi etti. Tarihe geçecek bu muahedenin kuralı hayli zordu. Mutabakat mucibince keşiş, dünyanın tüm kadim bilgilerini içerecek bir kitap yazmalıydı ve üstelik bütün bunları sadece tek bir gece içinde yapması gerekiyordu.
ŞEYTANLA MUTABAKAT YAPTI
Efsaneye nazaran, vakit geçtikçe keşiş Herman’ın ruhunun şeytanla pazarlık yapmaktan öbür seçeneği kalmayacaktı. Tamamlanmış bir kitap karşılığında ruhunu şeytana satmıştı. Efsaneye nazaran keşiş şeytanla bir muahede yaparak bir gecede kitabı tamamladı. Ertesi sabah yapıtını sundu ve hayatı bağışlandı. Günahkar keşişin rahibe sunduğu eser bugün ‘Şeytan’ın İncili’ olarak bilinen dünyanın en büyük kitabı ‘Codex Gigas’tı. Türkçede ‘Dev Kitap’ manasına gelen bu 92 x 50 cm büyüklüğünde ve 22 cm kalınlığındaki kitapta ‘Hermanus Inclusus’ imzası yer alıyordu.
‘Inclusus’, Latincede ‘izole edilmiş’ manasına geliyor. Öteki yandan ‘Codex Gigas’ isimli Orta Çağ el yazmasındaki çok sayıda detay, müellifin zihninin derinliklerinde gizlenen muhtemel bir vicdan azabına işaret ediyor. Eski Orta Çağ inancına nazaran, kutsal metinleri kopyalayarak günahlarının kefareti mümkündü. Bu inanç, keşişin kurtuluşu teorisini güçlendiren ögelerden biri.
KİTAP ALININCA SAVAŞ SONA ERDİ
Üstelik ‘Codex Gigas’ ile ilgili efsaneler sırf bunlarla da hudutlu değil. ‘Şeytanın İncil’inin Laneti’ olarak bilinen efsanenin ayrıntıları ise şöyle:
“1477 yılında Orta Çağ el yazmalarının kökeni olarak bilinen Bohemya’daki Benedictine Manastırı, mali açıdan badire yaşadı. Bu nedenle keşişlerin en bedelli varlıkları olan ‘Codex Gigas’ı satmaktan öteki seçeneği yoktu. El yazması daha sonra bugünkü Çek Cumhuriyeti’nin Břevnov bölgesindeki Benedictine Manastırı’na gitti. Kısa müddet sonra Bohemya Manastırı, Hussit İhtilali’nin tahribatına uğradı. Orta Çağ el yazması 1593 yılına kadar Břevnov’da kaldı. Manastır daha sonra bu kitabı Kutsal Roma İmparatoru II. Rudolf’a ödünç vermeye karar verdi. Lakin ne yazık ki imparator el yazmasına karşı bir takıntı geliştirdiği için ‘Codex Gigas’ asla manastıra geri dönemedi. İmparatorun kitaba hayranlığı vakit içinde arttı ve güçlü saltanatı mahzur olamadığı paranoyası yüzünden derinden etkilendi. Bu sebeple imparatorun ailesinin onu misyonundan almaya karar vermesi çok da uzun sürmedi. İmparatorun vefatından 6 yıl sonra ise Otuz Yıl Savaşları başladı. Savaş, İsveç ordusunun ‘Codex Gigas’ da dahil olmak üzere imparatorun kütüphane koleksiyonunu almasıyla sona erdi.“
EKSİK 10 SAYFASININ AKIBETİ BİLİNMİYOR
Tarihler 1697’yi gösterdiğinde İsveç’in o periyot 63 yıllık başşehri olan Stockholm’daki Kraliyet Kalesi’nde bir orman yangını çıktı. Alevler kraliyet kütüphanesine ulaşmadan yalnızca birkaç dakika evvel kütüphane şefi başka görevlilere mümkün olduğu kadar çok sayıda pahalı yapıtı kurtarmalarını emretti.
Görevlilerin, kelam konusu yangından dolayı kitapları pencerelerden atmaktan öbür seçeneği yoktu. Pek çok kişi, 165 kiloluk Orta Çağ el yazması havada uçtuğunda, 10 eksik sayfasının ciltten koptuğuna inanıyor. O gizemli sayfalar bugüne kadar kayıp kalmaya devam etti.
İDAM CEZASINA ÇARPTIRILDILAR
Olaydan tam 3 gün sonra yangının çıkış nedeninin ortaya çıkarılması için duruşma yapıldı. Yangın gözetmeni, kütüphane şefi ve iki misyonlu daha çıkan olay esnasında yapmaları gerekenleri gerçek bir formda yapmadıkları gerekçesiyle idam cezasına çarptırıldı. Yangının kesin nedeni hâlâ gizemini koruyor. Lakin ‘Codex Gigas’ın eksik sayfalarını açıklayan orjinal teorinin göze çarpan kimi kusurları var. Çok sayıda arşivci, eksik kısmın basitçe düşmediğini, bunun yerine bilerek söküldüğünü sav ediyor. Ayrıca pek çok bilim insanı, eksik sayfaların içeriğinin Bohemya’daki Benedictine Manastırı’nın kurallarını içerdiğine inanıyor. Bilim insanları, el yazmasındaki sayfaların epey büyük olması nedeniyle manastır kurallarının aslında o 10 sayfanın tamamını doldurmadığına inanıyor.
Peki gittiği yere lanet götüren ve ‘Şeytanın İncil’i’ olarak anılan ‘Dev Kitap’ta tam olarak neler yazıyordu? Keşişin yazdığı el yazmasının büyük bir kısmında günah itiraflarının uzun bir listesi bulunuyor. Ve bu itiraflar cennet tasvirinin çabucak önüne yerleştirilmiş bir vaziyette.
Tam 5 sayfa süren itiraflar kısmında keşiş, günahlarının affedilmesi için ağır bir biçimde yalvarıp işlediği her günahı ayrıntılı bir biçimde aktarıyor. ‘Codex Gigas’ın geri kalanından farklı olan bu kısmın hepsi büyük harflerle yazılı. Bu kısımda keşiş 5 sayfa boyunca af dileyip ve işlediği her günahı detaylarıyla anlatıyor.
NEDEN ‘ŞEYTANIN İNCİL’İ’ DENİLİYOR?
Sonraki sayfalarda cennet ve şeytanın tam ölçekli bir temsili sunuluyor. Bu özel sayfa, ‘Codex Gigas’ı şeytanın tam sayfa portresini içeren tek Orta Çağ el yazması yapıyor. Tasvirdeki Şeytan, iki kule ortasında sıkışıp kalmış, boş bir görünümde gösteriliyor. Bu yaratık, kırmızı boynuzları ve iki lisanı olan, ermin kumaştan yapılmış peştamaldan diğer bir şey giymiyor ve sayfanın boşluğundan bakıyor. Ermin ise sadece kraliyet ailesi tarafından giyilen bir kumaş çeşidi olmasından ötürü tasvirdeki bu ayrıntı, şeytanı karanlığın prensi olarak tanımlıyor. Bu portreden ötürü ‘Codex Gigas’ günümüzde dahi ‘Şeytanın İncil’i’ olarak da anılıyor.
Öte yandan uzmanlar hâlâ kitabın nasıl yazıldığı sorusuna net bir yanıt bulamıyor. Bunun en önemli nedeni kitabın detaylara gösterdiği kapsamlı itina ile devasa kapsamı ortasındaki dengesizlik. Yani yazının genel tabiatı son derece dengeli, görünüşte ya da kalitede hiçbir değişiklik yok. Uzmanlara nazaran, Codex Gigas’taki tüm yazılar ve sanat yapıtları tek bir bireye ilişkin olsa da muharrirlerin birden fazla illüstratörle iş birliği yapması yaygın bir uygulamaydı. Müellifin yadsınamaz yeteneğine karşın öbür bir yapıtı ise bulunamadı.
